Ынах

Ынах - дьиэ сүөһүтэ.

Сомоҕо домох

• Ынаҕы ыҥыырдаабыкка дылы.
• Мин өлбүт ынаҕым үүттээх этэ диэбиккэ дылы.
• Ынах үүтэ - тылыгар.
• Алаатыка, үүттээх ынах өлбүтэ буоллаҕай...

Өс хоһооно

• Ынах эриэнэ таһыгар, киһи киэнэ - иһигэр.
• Ынаҕы иккитэ сүлүллүбэт.
• Ынах маҥыраабат, ыалдьыт сылдьыбат ыала.
• Тарбаабыт ынах курдук.
• Ынах үүтэ - айаҕар.
• Муоһа суох ынахтан тирбэҕэлэспиккэ дылы.
• Ынах көрүстэр эрэ харсарыгар дылы.
• Үүтэ суох ынах ыҥарымтаҕай.
• Ыт тииһиттэн ыт өлбөт, ынах муоһуттан ынах өлбөт.
• Ынах тыла уһун даа тугу даа гыммат.
• Ынах эрэ муостаах, сылгы эрэ туйахтаах, ыт эрэ тиистээх.
• Ынах маҕыраһан, сылгы кистэһэн, Киһи кэпсэтэн билсэр.

Саха ынаҕар сыһыаннаах этиилэр

Саха сүөһүтүн ииттэн баран, хайдах барыс аахсыбат буолуоҥуй. Мин, холобур, сайыҥҥы өттүгэр - үүттэн, күһүнүн эт атыылаан дохуоттанабын. Холобур, ааспыт 2017 сыл түмүгүнэн, быһа холуйан, 1,5 сөлүйүөн солкуобай тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын атыылаатым. Итинтэн 900 тыһыынчата - эттэн уонна алта сүүсчэкэ тыһыынча үүттэн киирдэ. "Олохпут ыарахан, туохпут да табыллыбат" дии-дии, тугу да гыммакка төһө баҕарар олоруохха сөп. Ол эрээри хайдах оннук сатаныай?! Төһө да, бэл, Эбээн Бытантай курдук суола-ииһэ суох, оттуур-мастыыр чааһыгар ыарахан дойдуга сүөһү-сылгы ииттэн, үлэлии-хамсыы сырыттахпыт дии. Туох да халлаантан түспэт, барыта үлэттэн-сыраттан тахсар.

— Бочкарева Лена Дмитриевна, Кыым, 2018 с. кулун тутар 22 к., кэпсэттэ Татьяна Захарова

• Былыргы сахаҕа ынах сүөһүттэн атын дьоллоох, эрэйэ-буруйа суох ас-үп, сынньалаҥ ичигэс баай суоҕа. Икки-биир ынахтаах киһи ынаҕын "тыыным" диэн ааттыыра. Онон ынах сүөһү сахаҕа бастыҥ баайа, иитимньитэ буолара урут.
  

Андросова-Ионова М.Н. Олоҥхолор. Ырыалар. Этнографическай бэлиэтээһинэр. Ыстатыйалар. Дьокуускай, 1993,С.270

Уус-уран айымньыларга ынахха сыһыаннаах

	Хотон-хотон муҥунан Хоноҕор муостааҕы Хото холбооттоо!
	— Өксөкүлээх Өлөксөй, Оттоку олук алгыһа, 1912 с.

	"Кыдьыктаах, кырыктаах буолума, бу муоһунан кэйиик ынах буолума дуу, туйаҕыҥ, тэбиик, тэпсиик буолума", - дии-дии ынаҕын муоһун, туйаҕын аргыый аҕай сүгэнэн охсуталаата, ыҥырана-ыҥырана оҕотун салыы турар ынаҕы.
	— Гаврилов К.О., Эрдэ ынах төрүүр кэмэ буолла / - Дьокуускай : Бичик, 1993, С. 21

Болкулуорга

	Үөрбэ чаҕаан муостаах үөрэ Үөрдүһэн үмүөттээн мунньустар, Мөҥүрээн ньиргитэр бөлүөҕэр Бөтөрөҥ биэрэн холоруктаан оонньуур, Харса оонньоон муоһун охсор...
	— Салама тойуга, Саха сиэрин-туомун айымньылара. Новосибирскай, Наука, 2003. С.112

• Түҥ-таҥ саллааттаах айҕаарыма куорат баар үһү (хотон иһигэр турар ынах сүөһү).