Дмитрий Ефимович Егоров (Таатта олонхоһута)
Дмитрий Ефимович Егоров (1874 сыллаах төрүөх) Мизлинсэ- һит ойуун этэ. Кини олонхоһут былыытынан кэрэхсэнэн, ыалтан ыалга, туора да нэһилиэктэргэ тиийэ ығырыллан олоҥхолуура даҕаны, ойууннуура даҕаны. Кини ойуун быһыытынан сахаҕа киэнник туттуллубут, саха биир сүрүн «Ынахсыт таттарар» сиэрин-дуомун суруйтаран хаалларбыт эбит. Мантан аллара ону кытары билсиэҕиҥ: «ЫНАХСЫТ ТАРДАР МАЙГЫНА» Ынах сүөһү төрдө Сэттэ Ынахсыт төрдүгэр Ынах- сыт Хотуҥҥа айыыта суох битииһит киһилээх Айыы Ойууна ал- гыстааҕынан алҕатан киирэн, ынах сүөһү кутун-сүрүн көр- дүөн ылан ала дьүһүннээх сүөһүгэ, оҕуска, ынахха үөтэн, ынах сүөһүнэн байаллара. Ону «Ынахсыт тардар» диэн аат- тыыллара, Сайын тардаллара, күрүөлээх, моойдоох үс сэргэни туруораллара, Сэргэлэри сиэллээх, томторуктаах эриэн ситиннэн симэниллиэхтээх. Дьиэттэн сэргэлэргэ диэри чэчир анньаллар. Күрүөҕэ аҕалан ала дьүһүннээх ынахтаах атыыр оҕуһу баайал- лар, онно эбии ынах нһитин толору суораттаан, хааһыны, арыы- ны кутан бэлэмнииллэр. Сэттэ кыыс дьахтары, тоҕус уолан дьон- нору (айыыга киирбэтэхтэри) битииһит диэн ааттаан бэлэмииил- лэр. Сиэмэҕэ суох, айыыта, буруйа суох Үөһээ Үрдүк Айыыт- тан тутулуктаах Айыы Ойуунун ыҥыран аҕалаллар, Бары битии- һиттэр сахалыы оноолоох сону, дьабака бэргэһэни, симэхтээх дьахтар этэрбэһин таҥнан, алгыска киирэллэр. Алгыстаах ойуун бастыыр, кини кэнниттэн хаҥас өттүгэр битииһит кыргыттар, уҥа өттүгэр битииһит уолаттар сиэтти- һэн тураллар уонна бары сайыҥҥы күн тахсыытын (тус илин) диэки хайыһан туран айанныыллар. Алгыстаах Ойуун аан дойду бары нччилэрин. Үөһээ Үрдүк Айыыны сахалыы ырыанан ал- ҕаан, аартыгын арыйан, ыалларын ааттаан, Ынахсыт Хотуҥҥа тин- йэн, сайынҥы түүн устатыгар дьол-соргу көрдөһө турар, ону битинһит кыргыттар-уолаттар толору үтүктэн, батыһан иһиэх- тээхтэр. Ынахсыкка кинрэргэ хас да суол моһол олохторун ааһал- лар, кинилэр туой мэһэйдэһэн көрөн хаалаллар. Сорох ар- дыгар оҕус буолан кэйэн, өлөре сыһан куоттаран кээһэллэр, ардыгар кырыыллар. Алгыстаах Ойуун сэттэ кыыс, тоҕус уол битии- һит дьон арыалдьыттаах Ынахсыт дойдутугар кинрэн, түөрт мас үүт күрүө ааныгар тохтоон, маныыһыт, сүөсүһүт кыргыттарга тиийэн, тобуктаан олорон, үнэн-сүктэн, тоҕус ура- һанан олорор Ынахсыт Хотуҥҥа тыл оҕустаран, ынах сүөһү кутуна аҕалан кулу диэн көрдүүр. Онуоха сүөсүһүт кыргыт- тар дьиэрэҥкэйинэн ойуолаан, Ынахсыт Хотуҥҥа баран, айыыта, кирэ, дьайа суох дьон кэлэн көрлүүллэрин кэпсээн, сүөһү кутун тутан биэрэргэ дьаһал ылан, дьиэрэикэйинэн көтөн кэлэн, ыҥырыа эриэн устээх хара тутан Биэрэллэр.
Андросов Е.Д. | |
— [[]] |
== Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара