Тыл

Тылга сыһыаннаах өс хоһоонноро

• Аҕыйах тыл минньигэс, элбэх тыл сымсах
• Киһи тыла – ох
• Киһи тыла уоттааҕар абытай
• Эр киһи тыла биир
• Эн эппэтэҕиҥ – таҥара эппитэ буоллун
• Тыл барда – бас барда
• Үтүө ат биир кымньыылаах, үтүө киһи биир тыллаах
• Эппит эйэҕэс тылыҥ үтүөнэн эргиллэн кэлиэҕэ.

Сомоҕо домохтор

• тыл ааҕыс
• тыла айаҕар баппат, атаҕа суолга баппат
• тыла бара турар
• тыла бөлүөһүннэ (булдьуйда)
• тыла кыһыйар
• тыла өҕүллүбэт
• тыла-өһө тобуллар
• тыла өһүлүннэ (сөлүннэ)
• тыла суох барда
• тыла суох ыыт
• тыла тарпыт
• тыла тахсыбат
• тыла тиийэр
• тыла уҥуохтана илик
• тыла уһуктаммыт
• тыла халыҥ
• тылбай-өспөй буол
• тылбытын аҥардаһыах
• тылга иҥнэр (түбэһэр)
• тылга киллэр
• тылга олорт
• тылгар тур
• тылга тиис
• тылгын тылбыылаа

Хоһоонтон быһа тардыылар

	Сүүрбэһис үйэ муммут Куһун оҕотун Санатар ийэ тылын Сүтэрбит киһи.
	— Умсуура

• ***

Тэйэ-тэлэһийэ, ыраата түстэрбин эрэ,

Атын дойдуга, атын эйгэҕэ өөр буолларбын эрэ —

Соҕотох тылбын, төрөөбүт тылбын бүтэйдии ахтабын.

Сахалыы сыыйа, наллаан сэһэргэһии минньигэһин,

Урааҥхайдыы уран, уус тыл уйанын, хатанын,

Ийэ тыл эккэ киирэн ититэрин, имэҥирдэрин

Санаан кэллэрбин эрэ — санньы-курус уостабын, умуллабын.

Майгым-сигилим маратыйа уларыйар.

Ыарыы суоҕар ыарыы ынчыгынан тыынабын.

Тылбын, төрөөбүт тылбын, сахалыы саҥабын суохтуубун.

— Сиэн Кынат

Тыл туһунан бэргэн этиилэр

• Өскө төрүт тылгын умнуоҥ -

Өнүйбэккэ ииниэҥ - хатыаҥ, Силис тардыах сиргин тумнуоҥ - Симэлийэн сүтэн барыаҥ. (Семен Руфов)